Sulisitsisut kalaallit inuiaqatigiit sumi najugaqarnerat aamma inuiaqatigiit allaatigisaanerat pillugu misissuisitsinera tamanut saqqumiuteqqammerpaa. Misissuisitsinerup siunertarisimavaa periarfissat assigiinngitsut ajornartorsiutillu kalaallit sumi najugaqarnerat inuiaqatigiillu allaatigisaanerat pillugu politikkiannut tunngasuteqartunik.
Misissuisitsinerup ilaatigut inernerivaa siunertalimmik inuiaqatigiit sumi najugaqarnerannik poltikkip amigaatigineqarnerata malitsigisaanik taava Nuummi ukiut 40-it kingulliit innuttaasut marloriaatinngorsimanerat, taava Kalaallit Nunaanni inunnik illoqarfinni katersuutitsisoqartoq, taannalu avatangiisunut sanilliutissagaanni naluneqanngilaq. Kisianni nunap imminut ataqatigiinnera tunngavigalugu illoqarfinnut nutserartitsinerup allanik killeqartilerpaa nunanut allanut imminut assersuutigisartakkatsinniut naleqqiullugu. Kalaallit Nunaata maannakkut politikkini ingerlatiinnassaguniuk, taava ukioq 2100-imi nunap innuttaasa 2/3-iisa missaat Nuummi najugaqalersimassapput.
Maanna inuit sumi najugaqarnerannut politikkia pisimasut sammillugit oqaluttuarisaanerat allaatiginerat, tassanilu pisortat tapiissutaat aamma pisortat ingerlatsiviisa sunut tamanut aningaasartuuteqarnissaat pissanngitsoq (soorlu assersuutigalugu assigiimmik akeqartitsinissamik politikki) pilersissimavaa inuit nunagarisaminni najugaqaannarnissaannut kajumissuseqalersitsinerat. Taanna siornatigut kulturiusimasumut ilaatigut akerliuvoq, Kalaallit Nunaanni sumi pinngortitami pisuussuteeqarnera tunngavigalugu nuttartaraluarmata, taamaattumillu ullumikkut malitsigisimavaa suliffissaqartitsinerup, inuussutissarsiornikkut aaqqissuinerup sumilu najugaqarnerup imminut ataqatigiinnginnera. Assersuutigalugu sumiiffinni amerlasuuni sulisussanik amigaateqartoqarpoq, sumiiffiit ilaanni suliffissaqanngitsoq. Nunap periarfissaasa ilaat amerlasuut pisinnaanngillat sumi najugaqarnissamik politikkia peqqutigalugu, tassani salliutitsineq pingaartinneqarpoq aamma sumi najugaqarneq tunngavigalu pinngortitami pisuussutit aamma suliffissaqartitsiniarneq salliutinneqarmat.
Misissuisitsineq inaarutaasumik sumi najugarnissamik innersuussuteqanngilaq, kisianni tunngavissiivoq politikkeqarnissap pingaaruteqarneranik, suli annertunerujartuinnartumik inuiaqatigiit pisuussutaanik aamma aningaasalissuteqarneranik salliutitsisumik, inuussutissarsiutinik ingerlatsinissamik salliutitsisumik, aamma aningaasartuutinik ukkassinissamik nalilimmik sumi najugaqarnerup minnerpaaffianiitussamik, assersuutigalugu peqqinnissaqarfimmut, angallannermut il.il. aningaasartuutinik minnerpaaffissaatitsisumik. Inuit namminneq aningaasaqarnerat aamma inuiaqatigiit aningaasaqarneranut sunniutillit, soorlu inuuniarnermut socialimullu tunngasut isiginiarneqassapput, sumi najugarnissamut politikki aaliangiiffiginiaraanni.
Kaalaallit najugarfii qulaaniit isigalugu immikkoortitserneqarsinnaapput, appasissumik-, akunnattumik-, aamma qaffasissumik aningaasarsialinnut agguaraanni. Kalaallit Nunaata innuttaasa 44 procentii qaffasissumik aningaasarsiaqarfiusuni najugaqarput, illuatungaanili akunnattumik aningaasarsiallit 50 procentii najugaqarfeqarput aamma 6 procentii appasissumik najugaffinni inuupput, tamarmik nunaqarfiupput. Nunami innuttaasut 12,5 procentii nunaqarfinni najugaqarput.
Ilinniagaqarsimanerup qaffasissusia nalinginnaasumik qaffasissumik aningaasarsiallit najugaqarfiiniipput, kisiannil suliffissaalatsineq appasissumik aamma akunnattumik aningaasarsiallit najugaqarfiiniipput.
Misissuisitsinermi takorloorneqarsinnaasut arlallit nalilersorneqarput, aamma takorloorneqarsinnaa nalilersorneqarput nunat suli aningaasarsiornikkut qaffakkiartorneranut sanilliullugu imaluunniit aningaasarsiornerup unittoorneranut imaluunniit annikkilliartorneranut tunngatillugu.
Takorlooneqarsinnaasumi siullermi nunap ineriartortitsinerata politikkia maannakkut ingerlaannassaaq, taasumalu nassatarissavaa pisortat aningaasaliissutaasa siammasissuunerat aamma pisariaqartitsineq assigiissaarinerlu tunngavigaa. Kingunerisassaa suli tassaavoq annertuurujussuarmik pisortat kajumissuseqarnerata attatiinnarnissaa, aamm innuttaasut Nuummi eqiternissaat suli ingerlaannassaaq.
Takorloorneqarsinnaasumi 2-mi innuttaasut najugaqarfinni annerusuni arlalinni katersuutitinnissaat tassani tunngaviussaaq aningaasarsiornikkut qaffasissumik inissinnissaanut periarfissaqarneq, assersuutigalugu pinngortitap pisuussutaasa annertussusaannut atatillugu. Kajumissuseqalersitsinissamut periutsit naluneqanngitsut naleqqussarneqassapput, tassanilu assigiimmik akeqartitsinerup piffissap ingerlanerani atorunnaarsinneqarluni. Taamaasilluni Nuummut katersuutsittineq killilersimaarneqassaaq aamma pisortat nunami ataqatigiinnermut aaqqissuussinerat- aamma inissianut aningaasartuutit illoqarfinni qinerneqartuni atuutsinneqalissapput. Sulisussat sumi najugarnissaannut aamma periarfissaannut naleqquttumik pilersitsisoqassaaq.
Takorloorneqarsinnaasut pingajuanni najugaqarfiit inuussutissarsiornikkut periarfissaat tunngavigalugit nukittorserneqassapput. Amerlanerusunik tungaavissanik atuilluartuunermillu inuussutissarsiutinik ineriartortitsineq pitsaanerusunngortinneqassaaq, piffissallu ingerlanerani pisortat kajumissuseqartitsiniarnerat annertuumik millisinneqarnissaa pisariaqarpoq.
Ullumikkutut isikkoqartillugu, najugaqarfinni mikinerusuneersut nutserarput, kisianni taanna siunertalimmik aqunneqartumillu pinngilaq. Sulisitsisut misissuisitsinissamut kajumissuseqarnera ilaatigut tunngaveqarpoq politikkikkut 2020-imi kalaallit sumi najugarnernissaannik oqallitsitsisoqarnissaanik, taannalu siammasissumik partiiniit isumaqataaffigineqanngilaq. Kisianni Sulisitsisut isumaqarput sumi najugaqarnerup oqaluuserineqarnissaa pisariaqartoq aamma taanna piviusunik tunngaveqartariaqartoq, misissuisitsinerullu tamanna aqqutissiuunniarsarivaa.
Misissuisitsineq tamaat uani atuarneqarsinnaavoq. Apeqqutigiumaneqartut pisortamut, Christian Keldsen-imut apeqqutigineqarsinnaapput, e-mail ck@ga.gl oqarasuaat 36 37 10.