Aap, Kalaallit Nunaanni aningaasaliissuteqarniartut tunuarsimaarfigaatigut – tamannalu ilumoorullugu tigusariaqarparput, tamannami suliassaqarfinnut tamanut tunngavoq
Ulloq 8. oktober 2021 Mediehuset Sermitsiaq.AG-p Arctic Economic Council-ip pisortaata, Mads Qvist Fredeiksen-ip apersorneqarnera saqqummiuppaa, imatut qulequtalik ”Kalaallit Nunaannut aningaasalissuteqarniartut tunuarsimaarput”. Allaaserisap ajornartorsiutit qitiusutut inissisimasut arlallit inuussutissarsiornerup iluani attuumassuteqartut saqqummiuppai, ingammik unammillersinnaannitsinnut tunngasut Nunani Issittuni Avannarlerni nunat assigiinngitsut akornanni aningaasaliiffigineqartussatut unammillerfiusut.
Allaaserisami sinaakkutissatut piumasaqaatigineqartut ilaatigut erseqqissarneqarput politiikeritta nunat assigiinngitsut akornanni aningaasaliissuteqarfigineqartussat siunniussimasaat. Aalajaassuseq, siunissaq ungasinnerusoq isigalugu aamma paasinninneq amigaataavoq, suliassatut pilersaarutinut aningaasaliissuteqartussaq aningaasaliiffigisassaminik toqqaagaangat, soorunami tamatumani naatsorsuutigineqartarpoq aningaasarsiorluarfiunissaanik, nunamut aningaasaliissuteqarfigisamut piinnarani kisianni aningaasaliissuteqartumut namminermut aamma. Tamanna nutaarsiassartaqanngilaq – tamannami ukiorpassuarni ilumoortumik ajornartorsiutaasimavoq.
Taanna Sulisitsisuniit ilisaralugu anngaaginnarsinnaavugut. Suliffeqarfittut ilaasortatta amerlasuut unammillernartut tamakku misigisarpaat, soorlu Arctic Economic Council-ip uparuagai. Aatsitassarsiornermik suliaqartut annertunerpaamik eqqorneqarsimapput ukiorpassuarni politikkikkut patajaassuseq taakkununnga tunngatillugu amigaataasimammat aamma maannakkut misigivaat aningaasaliissuteqartut tunuartitilersut – aamma suliassatut pilersaarutaareersuniit, naatsorsuutigineqanngitsumiit, uranisiornissamut inerteqqut, maannakkorpiaq Ukiaanerani Inatsisartut Ataatsimiinneranni oqallisigineqartoq atuuttillugu. Ilaatigut pivoq piginnaatitaaneq tunuliaqutaralugu Naalakkersuisuniit siunnersuut malillugu aatsitassanut allanut nalunaarutit aqqutigalugit inerteqqutit annertusiniarlugit kiisalu piginnaatitsissutaareersut utertinnissaat periarfissaalissasoq.
Kisianni nalorninartorsiorneq taanna, inatsissip aatsitassarsiornerup iluani kingunerisaa suliassaqarfinnut allannut siaruaappoq, suliffeqarfiutitta misigisaat, nunat assigiinngitsut akornanni aningaasaliissuteqartut tunuartiternerat. Immikkuullarissumut taamaattumut sinaakkutissiissut eqqunneqarsinnaappata – taava suliassaqarfinni allani aningaasaliissuteqartut allat aamma namminneq suliassaqarfimminni siunissaq ungasinnerusoq isigalugu eqqugaaratarsinnaanertik piviusunngorsinnaanera ersissutigivaat.
Tamanna uggornarluinnarpoq tassami nunatsinni inuussutissarsiornikkut ineriartortitassat annertuut periarfissaagaluarmata. Kisianni Nunani Issittuni Avannarlerni, soorlu Arctic Economic Counsil-ip uparuagaatut, Kalaallit Nunaat kisiat piinnarnagu, aamma maannakkutut isikkoqartillugu aningaasaliissuteqarniartut angisuut nunani issittuni allani aningaasalissuteqarniarput uagut pinnata tassami Norgemi, Sverigimi, Finlandimi aamma Canadami sinaakkutissiissutitut periarfissat pitsaanerummata. Allatut oqaatigalugu nunat assigiinngitsut akornanniit aningaasaliissutissat annertuut qatangiinnartippavut inuiaqatigiinni annertuumik atorfissaqartitagut.
Sulisitsisut Arctic Economic Council-ip ernumassutai tapersersorusuppavut aamma politiikerertagut kaammattorusuppavut ilumoorullugit tigussagaat. Naapiginiarniarlugit iliuuseqanngikkutta taava aqqut aningaasarsiornikkut imminut napatissinnaaneq namminersulivinnissarlu takisoorujussuanngussaaq. Anguniakkamik toraagalimmik suliniuteqartoqassaaq inuussutissarsiornermi ineriartortitsinermi sinaakkutissat patajaatsut pilersinniarlugit aamma aningaasaliissuteqarniartut taakku, Nunani Issittuni Avarnarlerni ineriartortitsinissamut utaqqisut, annertunerusumik Kaalaallit Nunaanni suliassatut pilersaarutinik aningaasaliissuteqarnissaminnik toqqaaniassammata. Tassani ilaatigut piumasaqaataavoq isummamik allanngortitsinissaq piviusuuvoq aningaasaliissuteqartussat soorunami aningaasaliissuteqarnermikkut aningaasarsiorluarnissartik soqutigisarimmassuk. Tassami aamma uagut suliffeqarfiutitta taamaasillunilu inuiaqatigiit tamarmik iluaqutigissammassuk.