Kalaallit Nunaanni sanaartorneq sukkasoorujussuarmik annertoorujussuarmillu anner-tussutsimigut artornassutsimigullu ineriartorpoq.
Kalaallit Nunaanni sanaartornerni isumaqatigiissutitut tunngaviusoq ukiut 25-it inger-laneranni AP95-imik taaguuteqartoq atuussimavoq – kalaallisoortaa AB92-imik tagu-uteqartinneqarpoq. AP95-ip pitsaaqutigivaa immikkut ittumik innimittartuummat kalaal-lit nunaanni atuuttunut soorlu assersuutigalugu sila peqqutigalugu unammiller-nartoqarsinnaammat, atortussat kingusinaarlutik tikittarneri (umiarsuup kinguaattoor-neranik) aamma isumaqatigiinngissuteqartoqartillugu.
Sanaartornermi periutsinik inerisaanermi aamma Danmarkimi qanoq ililluni suleqatigiit-tarneq annertunerusunik sanaartortoqartillugu AB92-imik nalileeqqinnissap pisari-aqartilersimavaa, taamaasilluni saqqummiunneqarsimapput sanaartornermi nutaamik isumaqatigiissutit siunnersuinerillu. Tassa AB18-ip AP 92-ip taarserpaa, taassumalu ABT93 aamma ABR18 taarserlugu, aamma taassuma ABR89 taarserpaa.
Isumaqatigiissutit nutaat atuutilerput 2019-ip aallartilaarnerani, aamma Danmarkimi misilittagaareersut takutippaat ajunngitsuusut – minnerunngitsumik isumaqatigiinngit-toqaraangat aaqqiissutissatut iliuuserineqartartoq, taassuma aaqqiagiinngissutinik isumaqatigiissitsiniartarnerit aannertuumik ikilisippai, iluaqutaavorlu.
AP95 ukiuni AB92-itut amerlatigisunik Danmarkimi atuussimavoq, iluarsaataq atuuti-lersinneqarmat, aamma suliarinnittussarsiuussinermi atorneqakulaqaaq, AP95-imut allanngortinneqarnera annertoorujussuarmik sunniuteqarpoq – ilimanarpoq ullutsin-nut naleqquttumik isumaqatigiissumik aaqqiinissaq piumasaqaatigineqarsimanera peqqutaasoq – aamma suliarinnittussarsiuussisinnaasunut periarfissiivoq ullutsinnut naleqquttumik unammillernissaminnut atugassarititassanik periarfissiimmat.
Allannguutit taakku amerlasuut periarfissiipput paatsuugassanik isumaqatigiinngis-sutaasinnaasunillu, aamma AP95 qangali pilersinneqarsimammat aamma siunissamut naleqqussagaanngimmat qulakkeerinnittumik, aamma nunat assigiinngitsut akornanni piumasaqaatinut atuuttunut naleqqussagaanngimmat, taamaakkaluartoq AB18-imi qulakkerinnissutit amerlanerupput, taamaasilluni annertuumik eqqarsaatigisassaavoq AP95-imut iluarsiissuteqarnissaq.
Iluarsaasseqqinneq iluatsillugu AB18-imit tunngaveqartariaqarpoq tapiissutinik ilann-gussilluni aamma allannguutit kalaallit nunaanni immikkut pissutsit atuuttut eqqarsaati-galugit. Uani eqqarsaatigaarput immikkut ilanngunneqartut allannguutillu, siusinne-rusukkut AP95-imi atuutsinneqarsimasut, tak. qulaani allassimasut, aamma ajornarpal-laanngitsumik AP95-ip kalaallisoortaanut nutaamut ilanngunneqarsinnaallutik.
Taassuma aaqqissuuteqqinnerani pisariaqarpoq isumaqatigiissutissatut tunuliaqutaa-sussap atuutilernissaanut tamakkiissumik suliarinnittussamut aamma siunnersuisus-samut tunngasut iluarsiissuteqarfigissallugit. Taakkunani marlunni ABT18 aamma ABR18 tunngavigineqarsinnaapput aamma Kalaallit Nunaanni pissutsit immikkut ittut ilanngunneqarsinnaapput.
Nutaamik isumaqatigiissutissatut atugassarititaasut sanaartornerup iluani nu-taaliaasunik malittarisassaqalernissaq pilersinneqassaaq, siunissamullu naleqqussa-gaalluni aamma nunani assigiinngitsuni atorneqartartut ilaatinneqassapput, taamaasil-luni unammillersinnaaneq qulakkeerlugu.
Nutaanik isumaqatigiissutissutissatut atugassarititaasut atuutitinneqalernissaat unammillernartoqarpa ajoqutissartaqarlutillu. Akissutissaa aappiuvoq. Tamatigorluin-nangajak atugassaritaasunik nutaanik atuutilersitsisoqaraangat nalunnginneqartunik atugassaritaasunut naleqqiullugit taava arriitsumik ingerlasoqartarpoq. Atugassariti-taasut nutaanngitsut (AP95) aamma atugassaritaasut nutaat ikaarsaariarnermi atuuti-tinneqarallassapput, taamaassillumi sanaartornermi peqataasut atugassarititaasut atorsinnaaniassammatigit- kisianni sanaartukkanut assigiinngitsunut atorneqassapput.
AB18-imi il.il. atugassarititaasut nutaat aamma atorneqarnissaat oqimaannerulaarput AP95-iminngarnit, kisianni taakku periutsit oqimaatsut atorsinnaagaanni taava iluaqu-tissat ajoqutininngaanniit amerlanerupput.
Aammalu suliassanik ilaqassaaq atugassaritaasut allanngutsaaliornissaannut nutartin-nissaannullu, kisianni Danmarkimi misilittagaalersimasut tunngavigineqarsinnaapput, tassani akuttunngitsunik aaqqiissuteqartoqartassalluni tulliani 2023-imi.
Eqikkarlugu oqaatigissagaanni isumaqarpugut, atugassarititaasutut isumaqatigiissutip nutaap pilersinnerani suliassap tamakkerlugu suliarinnittussamut, aamma tamakker-lugu suliarinnittutut sulisussap- aamma suliamik aqutsisumut isumaqatigiissutissat atugassarititaasup nutaap iluaqutissartai amerlanerujussuusut ajoqutissartaaniit isu-maqatigiissutissatut atugassaritaasut akuerineratigut atuutsinneqalerneratigullu, aamma ersarissumik sanaartornermut peqataasunut tamanut iluaqutaassaaq, taamaat-tumik isumaqatigiissummi atugassaritaasut nutaat naammassinissaat aallartittariaqar-poq.
Piffissami aggersumi allaaserisassatsinni ukkatarissavarput, AB18-imi allannguutit sorliit Kalaallit Nunaannut isumaqatigiissummi AP95-imut taarsiullugu naleqquttuussa-nersut.
Ulloq 5. maj 2022
Advokat Lars Gregersen, Horten Advokat Peter Schriver, Nuna Advokater